دانش و زیبایی در تن درستی است و یکی از راه های تن درستی، ورزش است. از این رو، نباید به سبب داشتن گرفتاری های عادی روزانه، از آثار مثبت و پایدار ورزش در ایجاد روحیه ای شاداب، سرزنده و حرکت آفرین به سوی موفقیت ها غافل شویم و روزانه دست کم چند دقیقه ای نرمش و ورزش نکنیم.

در این میان، بسیار شایسته است از رهنمودهای بزرگان اسلام و تجربه های اندیشمندان عرصه دانش و ورزش به نیکی بهره بگیریم و خود با پرداختن به ورزش های مفید و تأکید شده در اسلام، لحظه هایی سرشار از انگیزه، امید، تحرک و پویایی را برای خویش بسازیم.

تاریخچه ورزش در ایران

در میان کشورهای مشرق زمین، ایران، تنها کشوری بود که در نظام تعلیم و تربیت خود، بیشترین اولویت را به تربیت بدنی و ورزش می داد. ورزش در ایران، در آداب، سنت ها، فرهنگ و اخلاق ایرانیان ریشه دارد. آنها، تربیت بدنی را وسیله نیرومندی و نیرومندی را برای دست گیری ناتوانان و نه برای زورگویی و ماجراجویی می دانستند و ناتوانی و سستی را مایه ناراستی می پنداشتند. به عقیده آنان، زندگی بهتر، سلامت جامعه و توسعه و پیشرفت، به عقل سالم و بدن سالم نیاز دارد. در یکی از کتاب های باستانی آمده است: ورزش در ایران باستان، با هدف سلامت، شادابی و آماده بودن برای دفاع از وطن پا گرفت و هدف اصلی آن، تربیت جوانان بود. تیراندازی، کوه نوردی، شمشیرزنی، دو، اسب دوانی، شترسواری، ارابه رانی، مشت زنی، شنا و کشتی، در این مرز و بوم رواج داشت. پارسیان، شکار و شکارگاه را آموزشگاه حقیقی جنگ می پنداشتند و جوانان پارسی در شکار، سحرخیزی، بردباری در راه رفتن و دوندگی و تیراندازی، آمادگی روحی و چابکی را فرامی گرفتند.

ورزش از دیدگاه قرآن و سنت

در فرهنگ اسلام، ورزش، ابزاری بسیار مؤثر برای بالندگی و کمال انسان به شمار می رود. اسلام، ورزش را بنا بر پنج اصل تأیید می کند:

1. نزدیکی به خداوند: ورزش می تواند به انسان مؤمن توانایی و سلامت بهتر و بیشتری بدهد تا از آن برای ادای تکالیف دینی و دستورهای الهی استفاده کند؛ چنان که حضرت علی علیه السلام نیز از خداوند می خواهد: «اِلهی قَوِّ عَلی خِدمَتِکَ جَوارِحی؛ پروردگارا! اعضای بدنم را برای خدمت گزاری بر خودت نیرومند ساز!»

2. تعادل جسم و جان: پهلوانان و ورزش کاران هم باید جسم را تقویت کنند و هم به تهذیب نفس بپردازند که این تعادل، از راه ورزش کردن صورت می پذیرد.

3. تأمین سلامت: حضرت علی علیه السلام می فرماید: «سلامت، از برترین نعمت هاست» که بی شک ورزش، یکی از بهترین راه های رسیدن به آن شمرده می شود.

4. نشاط و انبساط: با ایجاد نشاط، کدورت های درونی و ملالت های بیرونی از بین می رود و روح انسان سبک بال می شود. رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید: «سرگرمی و بازی داشته باشید؛ زیرا دوست ندارم در دین شما خشونت و سختی دیده شود.»

5. زیبایی و تناسب اندام: خداوند که آفریننده نظام احسن خلقت است، در کمال زیبایی است و زیبایی ها را دوست دارد. داشتن اندام برازنده و متناسب، تنها از راه ورزش کردن به دست می آید.

بهینه سازی زنگ ورزش در مدارس

زنگ ورزش مدارس، اهمیت فراوانی در ارضای نیازهای دانش آموزان دارد. برای کیفیت بخشیدن به ساعت های ورزش مدارس، بهتر است نکته های زیر را به دقت رعایت کنیم:

1. ورزش با امکانات کافی و مطلوب ارائه شود؛

2. ورزش را معلمان و مربیان باتجربه اداره کنند؛

3. اجرای ورزش با حداقل احتمال آسیب بدنی و روانی همراه باشد؛

4. شرایط رقابت سالم فراهم شود؛

5. زمینه لذت بردن از ساعت های ورزش و تربیت بدنی فراهم آید.

ساعت های ورزش در مدارس ما، بخشی از برنامه یادگیری است و نباید به آن بی توجه بود یا اینکه از این ساعت ها، برای تمرین دیگر درس ها استفاده کرد. البته رفع این نارسایی ها، در پرتو همکاری و ارتباط نزدیک آموزش و پرورش با سازمان تربیت بدنی امکان پذیر است.

هدف از گنجاندن ورزش و تربیت بدنی در مدارس

ورزش، بهترین راه برای تحرک بخشیدن به دانش آموزان است. زنگ ورزش، زمان مطمئنی برای فراگیری بسیاری از روابط اجتماعی است. در بازی های گروهی، کودک معنای مصلحت جمع را فرامی گیرد و در حد توان برای موفقیت گروه خود می کوشد. ورزش با هدف های زیر برای دانش آموزان در نظر گرفته می شود:

1. سلامت جسمانی و روانی؛

2. رشد تکامل و یادگیری حرکتی متناسب با آن؛

3. تربیت فردی و گروهی؛

4. پشتوانه قوی برای ورزش قهرمانی؛

5. موفقیت بیشتر در امور آموزشی؛

6. پیش گیری از آلودگی نوجوانان به عادت های ناپسند در محیط زندگی؛

7. ایجاد محیط و شرایط متناسب با علاقه و ذوق نوجوانان؛

8. پر کردن اوقات فراغت و لذت بردن از آن.

ورزش و رشد اخلاق

ورزش در مفهوم کلی سبب ارتقای اخلاق و منش افراد می شود. در واقع، ارتباط روشنی میان بازی های گروهی و رشد و تکامل اخلاق وجود دارد. بنابراین، ورزش به توانایی و قابلیتی می انجامد که تعاون و همکاری را تقویت می کند. افزون بر آن، ویژگی هایی مانند بزرگواری، شجاعت، استواری و ثبات قدم می تواند از راه ورزش گسترش یابد. همچنین فرد در صورت لزوم می تواند در دفاع از کشور یا در خدمت به جامعه مؤثر واقع شود. مسلمانان می توانند با پیروی از آموزه های الهی، به ورزش ها و تفریح های سالم و مفید بپردازند و جسم و جان را از آلوده شدن به گناهان و پستی ها در امان نگه دارند و زمینه شادابی و پویایی را در خویشتن فراهم آورند. ورزش افزون بر تقویت بنیه فردی، بنیه اجتماعی فرد را نیز تقویت می کند و ویژگی های پسندیده اخلاقی فردی و اجتماعی او از جمله همکاری، افزایش اعتماد به نفس، دست گیری از ناتوانان، گذشت و جوان مردی را بارور می سازد.

ورزش بانوان

برخی از دختران، در سال های نوجوانی دچار نارسایی های جسمی هستند که از بی تحرکی و دوری از ورزش سرچشمه می گیرد. پی آمدهای این مشکلات، به طور عمیق در سال های آینده زندگی آنان آشکار می شود و به طور مسلّم، این امر بر نسل آینده نیز اثر می گذارد. برای رفع این مسائل، بیش از همه باید فرهنگ پرداختن و اهمیت دادن به ورزش برای تأمین سلامت و بهداشت روح و جسم افراد تقویت شود. به یقین، آثار مطلوب پرداختن به ورزش، افزون بر سلامت جسم، از گرایش فرد به ناهنجاری ها نیز جلوگیری خواهد کرد.

ورزش، جزو ضروری ترین مسائل زندگی همگان است. در این میان، بانوان باید بیش از دیگران به این مسئله اهمیت دهند و در نظر داشته باشند که آنان، پرورش دهندگان نسل های آینده هستند و سلامت جسم و فکر و روح ایشان، بر اندیشه و انگیزه فرزندانشان در پرداختن به ورزش و تأمین سلامت جسمانی و روحی آنها تأثیر مستقیم می گذارد. بانوان با افزودن بر سلامت جسمانی و نیروی بدنی شان، به آرامش روانی نیز می رسند و با سلامت روانی آنان، محیط خانه نیز از شادابی و تحرک مفید بهره می برد.

تأثیر ورزش بر سلامت جسم و روح

همان گونه که روان سالم، بسیاری از نارسایی های جسمی را جبران می کند، به همان ترتیب نیز جسم سالم و نیرومند، مانع از کسالت روحی و روانی می شود و عامل پیش گیری از بیماری هاست. با داشتن تنی سالم به وسیله ورزش و بازی می توان زندگی معتدل و معقولی داشت. از دیگر مزایای ورزش، بالا رفتن حس اعتماد به نفس است. انسان بعد از ورزش احساس آرامش می کند. ورزش سبب دفع سموم از بدن می شود و در قوّت بخشیدن به اراده نقش مستقیمی دارد.

دانش پزشکی نیز از ورزش به عنوان ابزاری برای بهبود جسمی و روحی بیماران بهره می برد و برای برطرف شدن بسیاری از نشانه ها و پی آمدهای منفی بیماری، آنان را به ورزش تشویق می کند.